Begin jaren 60 was het vernieuwend voor mensen met een fysieke beperking om een eigen woning te hebben waar ze een eigen leven konden leiden. Nu, ruim vijftig jaar later, is Het Dorp in Arnhem qua stenen toe aan vernieuwing. Bovendien zijn de tijden veranderd. “Destijds was het gebouw de revolutie, nu willen we mensen helpen zich te redden in hun eigen huis. De doelgroep kan veel baat hebben bij de huidige stand van de techniek en slimme gebouwen”, stelt Jorrit Ebben, manager Business Development bij Siza, de zorgorganisatie die Het Dorp beheert. Over een paar maanden gaat de eerste schop in de grond voor het eerste gebouw, dat eind 2017 gereed moet zijn.

De filosofie achter Het Nieuwe Dorp hangt samen met een nieuwe definitie van gezondheid. “Gezondheid staat niet langer voor de afwezigheid van ziekte, maar voor het vermogen om te gaan met de beperkingen die het leven met zich meebrengt. ‘Zorgen voor’ wordt ‘een zelfstandig leven in de eigen omgeving organiseren voor mensen die intensieve zorg nodig hebben’ en hun zo de regie over hun leven te laten houden”, aldus Ebben. Een doelstelling die mede wordt ingegeven door een steeds ouder wordende bevolking, het toenemend aantal chronisch zieken en de daarmee samenhangende stijgende zorgvraag en zorgkosten.

Andere zorgverlening

Bij Siza is die ontwikkeling al in gang gezet. Medewerkers en management zijn bezig met hele nieuwe manieren van zorgverlening. “We kijken eerst wat een cliënt zelf kan of wil en daarna wat we met techniek kunnen oplossen voor we allerlei handjes inschakelen”, verklaart Ebben. “De zorgprofessional krijgt een andere rol en streeft ernaar zichzelf overbodig te maken. Tien jaar geleden hadden we 3.400 medewerkers nodig voor  2.500 cliënten, nu verzorgen 2.500 personeelsleden zo’n 3.500 tot 4.000 mensen door een andere manier van zorgverlening. Het aantal mensen dat bij ons woont neemt steeds verder af.” In Het Nieuwe Dorp zijn dan ook minder dan de huidige 250 woonplekken nodig.

Om te komen tot de slimste en gezondst denkbare leefomgeving, zijn de huidige standaarden voor een healing environment en active house echter niet genoeg. “Die zijn voornamelijk ontwikkeld voor doorsnee woningen of de cure, en werken daardoor niet altijd ook in de gehandicaptenzorg. Daarom willen wij onderzoek doen naar de chronische fase zodat we straks gevalideerd kunnen laten zien wat werkt. Zo willen we, net als in de jaren 60, de trend zetten voor een nieuwe manier van zorg verlenen.” De aanpak die Siza voor ogen heeft – Academy Het Dorp – is een innovatiecentrum waar samen met gebruikers nieuwe technologische oplossingen in de zorg en productinnovaties worden ontwikkeld en getest, zodat er producten beschikbaar komen die daadwerkelijk waarde toevoegen voor de gebruikers.

Trainingshuis

Om deze ambitie te verwezenlijken, wordt de nieuwbouw volledig duurzaam en worden de 36 woningen zodanig ingericht dat ze de mens ondersteunen om zijn eigen leven te leiden. Alles is bedienbaar met een tablet of telefoon. “Een soort trainingshuis waar mensen met bijvoorbeeld niet-aangeboren hersenletsel zes tot twintig maanden kunnen wonen om weer te leren om thuis te wonen. Daarbij stemmen wij de situatie in Het Nieuwe Dorp zo veel mogelijk af op de thuissituatie de persoon in kwestie. Zo zitten bijvoorbeeld de kookplaat en het aanrecht op dezelfde plek. Maar ook gebruiken we serious gaming om hen weer te leren schakelen of te focussen op een stem. Alles om het verblijf bij ons zo kort mogelijk te maken oftewel onszelf overbodig te maken.”

Academy Het Dorp wordt eveneens gehuisvest in het eerste gebouw en beslaat 800 vierkante meter groot, verdeeld over twee lagen. De glasgevel benadrukt het openbare karakter van het gebouw en laat als een etalage iedereen meekijken met de innovaties. De gebruiker doet altijd mee. “Te veel producten worden bedacht vóór mensen met een handicap. Pas als je innoveert mét hen, op basis van gebruikerservaring, krijg je echt passende producten. Daarom willen we bedrijven en kennisinstellingen bij elkaar brengen en ervoor zorgen dat ze gaan denken met de eindgebruiker”, stelt Ebben. “Aan de andere kant willen wij de vraag naar innovaties onder gebruikers vergroten en ervoor zorgen dat ze thuis allerlei applicaties gaan uitproberen. Op die manier kunnen we bewijsmateriaal opbouwen en komen tot practice-based evidence.”

Publiek-private samenwerking

Op dit moment zijn er binnen Academy Het Dorp elf clusters voor innovatie benoemd, waaronder Contact met anderen, Eigen gezonde woning, Mobile professional community, Duurzaam bouwen, en Eten en drinken. Inmiddels zijn circa veertig bedrijven, kennisinstellingen en overheden aangehaakt, waaronder SPIE, Asito, Ecovat, Rockwool, ABB, Honeywell, TNO en architect Bijman, en ministerie VWS, gemeente Arnhem, provincie Gelderland, topsector Health, Health Valley en de FME. Verder zijn ook het Roessingh, de VU, Radboudumc, TU Eindhoven, Hogeschool Arnhem-Nijmegen en Zuyd Hogeschool betrokken. “Voor bedrijven zit er op termijn natuurlijk markt achter, want er is nog wel wat te winnen in de langdurige zorg als het gaat om devices die nog niet beschikbaar zijn”, zegt Ebben. Academy Het Dorp is een aparte entiteit in de vorm van een publiek-private samenwerking; het onderzoek wordt niet betaald van zorggeld maar uit subsidie en bijdragen van bedrijven.

Daarnaast hebben de gebruikers een vaste plek in Academy Het Dorp door voortdurende betrokkenheid van de centrale cliëntenraad: “We starten geen plan zonder dat zij ernaar gekeken hebben”, zegt Ebben. Zo vindt continu op drie punten validatie plaats: gebruikers, wetenschap en maatschappij (sociaal-ethische component). Tot slot verwijst Ebben naar Henry Ford, die klanten geen sneller paard gaf maar de auto ontwikkelde. “Door bedrijven uitdagingen voor te leggen op het gebied van de zorg, maken we wellicht vergelijkbare creativiteit los en komen we tot heel andersoortige producten.”

Dit artikel is gepubliceerd op FMT Gezondheidszorg